ASERTYWNOŚĆ

CZYM JEST ASERTYWNOŚĆ i ASERTYWNA AUTOEKSPRESJA? 

Asertywność (z ang. to assert – dowodzić, wyjaśniać) to „umiejętność wyrażania siebie wobec innych”. 

Cytując za Wikipedia, „Asertywność – posiadanie i wyrażanie własnego zdania oraz bezpośrednie wyrażanie emocji i postaw w granicach nienaruszających praw i psychicznego terytorium innych osób oraz własnych, bez zachowań agresywnych, a także obrona własnych praw w sytuacjach społecznych.
Jest to umiejętność nabyta.”

Asertywność, to termin, który pojawił się w latach siedemdziesiątych XX wieku. W praktyce – jak twierdzą niektórzy – z czasem stworzyliśmy potwora, który dla niektórych jest pretekstem do antyspołecznych zachowań. Jednak u podstaw leży stworzenie pozytywnego zjawiska, choć nie wszyscy tak to postrzegają. 

Na przestrzeni ponad 50 lat asertywność ewoluowała znacząco, ciekawe jak będzie za kolejnych 50 lat…? 

Asertywna autoekspresja to bezpośrednie, zdecydowane, pozytywne, a kiedy to konieczne – wytrwałe działanie sprzyjające równości w relacjach międzyludzkich. Asertywność umożliwia nam działanie w naszym najlepszym interesie, stawanie we własnej obronie bez nadmiernego lęku, korzystanie z własnych praw bez naruszania praw innych ludzi oraz swobodne i szczere wyrażanie naszych potrzeb i uczuć (…). 

~ Robert Alberti, Michael Emons „Asertywność – sięgaj po to po co chcesz, nie raniąc innych”. 

To jedna z definicji mówiąca o tym jak komunikować się asertywnie. 

„Działanie sprzyjające równości” dobrze, a jakie są rodzaje relacji? Można je sklasyfikować uwzględniając dwa parametry:
(1) obecność norm i zasad lub ich brak oraz (2) bliskość lub dystans pomiędzy osobami.

I tak: 

1. relacja „TRESER” – brak norm i zasad oraz dystans, 
2. relacja „TRENER” – są normy i zasady oraz dystans,
3. relacja „KUMPEL” – brak norm i zasad oraz bliskość, 
4. relacja „PARTNER” – są normy i zasady oraz bliskość. 

Joseph Wolpe, nazywa trzy postawy w relacjach międzyludzkich:

• pierwsza polega na braniu pod uwagę wyłącznie własnej perspektywy i ignorowaniu innych osób,
• druga polega na przedkładaniu racji innych ludzi nad własne,
• trzecia, kiedy to stawiamy siebie na pierwszym miejscu ale bierzemy pod uwagę racje innych osób. 

Drugim elementem powyższej definicji, jest „wyrażanie naszych potrzeb” i tutaj warto rozróżnić nasze potrzeby,  od naszych oczekiwań. 
Potrzeby mogą dotyczyć przynależności, bliskości, zaufania, komfortu, prywatności, rozwoju czy wolności, odpoczynku czy pożywienia.

Często nasze potrzeby to obszar, w którym występują elementy mniej lub bardziej uświadomione. Bywa, że łatwiej nam spełnić potrzeby drugiej osoby, niż swoje własne! A w kontekście asertywności, osobiste potrzeby wydają się sprawą fundamentalną. Nie znając i nie nazywając naszych potrzeb, nie mamy na czym oprzeć naszych autentycznych komunikatów, 

i żeby było ciekawiej, nasze niektóre potrzeby – na osi życia – ulegają zmianie.

Pisząc o asertywności warto spojrzeć na jeszcze jedną perspektywę, czym asertywność nie jest? 

Po drugiej stronie asertywności, aczkolwiek w różnych wymiarach, znajduje się AGRESJA, ULEGŁOŚĆ i MANIPULACJA. 

Co może warunkować naszą asertywność?
 

• potrzebujemy wiedzy o możliwych i właściwych (a, co to znaczy właściwych…) zachowaniach asertywnych,

• zdobycie i wykształcenie umiejętności asertywnego zachowania,

• ukształtowanie proasertywnych nawyków, przekonań czy nastawienia, 

• posiadanie uświadomionego systemu wartości i potrzeb 

• czy świadome posługiwanie się osobistym kompasem moralnym.

1. prawo do proszenia/dochodzenia/domagania się tego, czego chcemy (wraz ze zrozumieniem, że druga strona może powiedzieć „nie”);
2. prawo do własnego zdania, uczuć i emocji oraz odpowiedniego ich wyrażania (nienaruszającego elementarnych norm społecznych i moralnych);
3. prawo wypowiadania opinii, osobistych wartości i zasad, które nie mają logicznej podstawy i których nie musimy uzasadniać (np. intuicyjne myśli i uwagi);
4. prawo do podejmowania własnych decyzji i radzenia sobie z ich skutkami;
5. prawo do dokonania wyboru, czy chcemy być zaangażowani w czyjeś problemy;
6. prawo do niewiedzy, do braku znajomości i zrozumienia określonej dziedziny, kwestii itd.;
7. prawo do popełniania błędów i niepowodzeń;
8. prawo do odnoszenia sukcesów;
9. prawo do zmiany zdania;
10. prawo do prywatności;
11. prawo do samotności i niezależności;
12. prawo do zmieniania się i bycia asertywnym.

Powyższa lista to pewien wzorzec, który nie jest jednak kompletny, i co bardzo ważne, wraz z rozwojem i postępem cywilizacji ulega i ulegać będzie zmianie.
Dawne rozwiązania, nie zawsze pasują do aktualnej sytuacji. 

W jakich obszarach, możemy rozwijać umiejętności asertywne? 

• zasady komunikowania się i asertywnej odmowy,
• poznawanie sposobów radzenia sobie z agresją, przemocą słowną, naciskiem, presją czy manipulacją,
• indywidulane ale i grupowe procesy rozwojowe takie jak: psychoedukacja, terapia, coaching, mentoring…, 
• znajomość i trening metod asertywnego wyrażania swoich uczuć i emocji,
• świadomość sposobów reakcji na ocenę i krytykę, 
• umiejętność przyjmowanie pochwał czy komplementów, 
• zauważanie terytorium psychologicznego drugiej osoby, 
• budowanie relacji, tych zawodowych jak i osobistych, w relacji często spotykamy się z przeniesieniami, czasami cieniami, a innym razem z projekcją…

Poszukujesz więcej inspiracji, zapraszam do lektury innych artykułów w cyklu Projekt Życie.